1. Ο κολοσσιαίος εξωτερικός δανεισμός αποτελεί τη διαχρονική πληγή της Ελληνικής οικονομίας. Είδαμε τον περασμένο Δεκέμβρη εξόφθαλμες μεθοδεύσεις ώστε να διολισθήσει η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας. Παρ’ όλα αυτά τα ομόλογα όχι μόνο απορροφήθηκαν αλλά οι αποδόσεις τους χαρακτηρίσθηκαν (κατόπιν εορτής) ως too Lucrative από διεθνείς οίκους. Λόγω των επεισοδίων βρήκε αφορμή και η Hutchison να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση του ΟΛΘ. Μήπως εντέλει ο Αλ. Παπαδόπουλος είχε δίκιο όταν μιλούσε για μεθοδεύσεις διεθνών τοκογλύφων; Πως θα αντιδράσετε σε παρόμοιες μεθοδεύσεις;
Θέτετε το μεγαλύτερο και πιο περίπλοκο πρόβλημα. Θα σας απαντήσω βάζοντας μια διάσταση που δεν έχει τεθεί ακόμα: την αξιοποίηση της περιουσίας του δημοσίου – κινητής και ακίνητης – είτε για τη μείωση του χρέους, είτε για τη μείωση του κόστους αποπληρωμής του. Να σας δώσω το πιο «αθώο» παράδειγμα: υπάρχουν χιλιάδες κληροδοτήματα υπέρ του δημοσίου ή ΝΠΔΔ, τα οποία δεν αποδίδουν τίποτε (ή μάλλον λεηλατούνται από «κυκλώματα»). Αυτά θα μπορούσαν να παράγουν σημαντικά έσοδα για το δημόσιο, ώστε να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους. Από την άλλη πλευρά, το δημόσιο μπορεί να αξιοποιήσει την περιουσία του για κοινές εκμεταλλεύσεις με την Ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ), που όχι μόνο θα αύξαναν τους ρυθμούς ανάπτυξης (άρα και τα δημόσια έσοδα), αλλά θα παρήγαγαν και πρόσθετα έσοδα για την εξυπηρέτηση του χρέους. Αν σήμερα η Ελλάδα επιβαρύνεται με 13 δισεκατομμύρια το χρόνο για την εξυπηρέτηση του χρέους της, μέσα σε μια πενταετία αυτό θα μπορούσε να πέσει στα μισά, αν άρχιζε το δημόσιο να αξιοποιεί την «αργή» περιουσία του…
2. Ένας από τους κύριους λόγους υπερδανεισμού, είναι η υπερτιμολόγηση δημοσίων έργων – κρατικών συμβάσεων. Έχουμε δύο εξόφθαλμες περιπτώσεις αιμορραγίας: Ο Βασικός Μέτοχος και το πλιάτσικο της Siemens. Ως κυβέρνηση αποτύχατε στη διαλεύκανση και των δύο αυτών θεμάτων. Τι σκοπεύετε να κάνετε ως αντιπολίτευση και αυριανή κυβέρνηση για τις συγκεκριμένες δύο περιπτώσεις;
Η απάντηση είναι διπλή: περισσότερος ανταγωνισμός δηλαδή αλλαγή του θεσμικού πλαισίου ώστε να υπάρχει μεγαλύτερος ανταγωνισμός ανάμεσα στους προμηθευτές του δημοσίου και λιγότερο γραφειοκρατία. Κι από την άλλη πλευρά, αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών, ώστε να μην υπάρχει τόσο σύντομα παραγραφή αδικημάτων. Και να μην συμπαρασύρει η παραγραφή ευθυνών των πολιτικών προσώπων τις ευθύνες κι όλων των υπολοίπων…
3. ΓΙΑΤΙ δεν εφαρμόστηκαν πολλά από αυτά που υπερψηφίστηκαν το 2004 και 2007 από τον λαό και τί κάνατε ΕΣΕΙΣ για αυτό;
Εγώ στο μεγαλύτερο διάστημα είτε ήμουν ευρωβουλευτής (ως το 2007) είτε ήμουν απλός βουλευτής (ως τον Ιανουάριο του 2009). Υπουργός Πολιτισμού έγινα μόλις οκτώ μήνες πριν την προκήρυξη εκλογών. Και δεν συμμετείχα στην κυβερνητική Επιτροπή. Σε όλο αυτό το διάστημα έλεγα την άποψή μου εκεί που έπρεπε. Συχνά αρθρογραφούσα. Μερικές φορές διαφώνησα και δημόσια.
Πάντως, σε αυτή την πενταετία έγινε έργο, που δεν πρέπει να μηδενίζουμε: θυμίζω μόνο την ασφαλιστική μεταρρύθμιση (μειώθηκαν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί από 140 σε 12) και τη μείωση της φορολογίας…
Το γεγονός ότι κάναμε εκλογές τη χειρότερη δυνατή στιγμή, μας αποστέρησε τον πολιτικό χρόνο που ήταν απαραίτητος για να ωριμάσουν προγράμματα που είχαμε ήδη ξεκινήσει. Κι όπως θυμάστε διαφώνησα με τις πρόωρες εκλογές γι’ αυτό ακριβώς το λόγο. Διότι, αν είχαμε εκμεταλλευτεί τους επόμενους μήνες, τότε πολλά απ’ αυτά που είχαμε ξεκινήσει (κι είχαμε υποσχεθεί) θα προλάβαιναν να υλοποιηθούν…
4. Τι θα πράξετε ώστε να έχει επιτέλους η Χώρα ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟΥΣ Προϋπολογισμούς;
Χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές, ώστε να διευρυνθεί η φορολογική βάση και να μειωθεί η φοροδιαφυγή. Και ποιοτικός έλεγχος σε όλες τις δαπάνες, ώστε να διατηρηθούν όσες έχουν υψηλότερο πολλαπλασιαστή και υψηλότερη απόδοση και να περικοπούν δραστικά όλες οι υπόλοιπες που αποτελούν ουσιαστικά «σπατάλες».
Τέλος, ποιοτική αναβάθμιση των υπηρεσιών του δημοσίου που μπορούν να προσφέρουν αυτοχρηματοδότηση. Για παράδειγμα, η αξιοποίηση των υποδομών Πολιτισμού που δημιουργήθηκαν την περασμένη πενταετία και θα ολοκληρωθούν από το ΕΣΠΑ της προσεχούς πενταετίας.
Ξέρετε ότι πολλές δημόσιες υποδομές μπορούν να φέρουν σημαντικά έσοδα στο μέλλον, αν τις αξιοποιήσουμε σωστά: παράδειγμα τα νέα μουσεία και η αναβάθμιση των υφισταμένων σε όλη την Ελλάδα.
Μπορούν να υπερκαλύψουν το σύνολο των τωρινών δαπανών για τον Πολιτισμό. Για την ακρίβεια ο Πολιτισμός μπορεί να αυτοχρηματοδοτείται, δηλαδή να καλύπτει το δικό του λειτουργικό κόστος, και να προσφέρει και στο δημόσιο νέους πόρους, αντί να απορροφά ψίχουλα, όπως συμβαίνει ως σήμερα.
Με δύο λόγια, το Δημόσιο επενδύει πολλά. Αν αρχίσει να εκμεταλλεύεται τις επενδύσεις του θα αρχίσει να έχει σημαντικά έσοδα, ώστε να μην που επιβαρύνεται ο φορολογούμενος. Και τότε με χαμηλότερους φόρους θα μπορούμε να έχουμε μικρότερα ελλείμματα. Μέχρι και πλεονασματικούς προϋπολογισμούς. Αλλά αυτό το τελευταίο χρειάζεται πολύ περισσότερα…
5. Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες με τις υψηλότερες εξοπλιστικές δαπάνες σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Λαμβάνοντας υπόψη τις γεωπολιτικές συνθήκες της περιοχής, είναι λογικό να μην μπορούν να γίνουν μεγάλες περικοπές. Αν όμως ένα μεγάλο μέρος από αυτά τα τεράστια ποσά επενδυόταν εντός Ελλάδας, θα μπορούσαν να αποτελέσουν εφαλτήριο για την ουσιαστική δραστηριοποίηση της εγχώριας πολεμικής βιομηχανίας, στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας, στα πρότυπα του Ισραήλ; Πιστεύετε πως μια τέτοια στρατηγική επιλογή θα μπορούσε να αποτελέσει τον τρίτο πυλώνα της Ελληνικής οικονομίας μετά την εμπορική Ναυτιλία και τον Τουρισμό;
Πιστεύω απόλυτα ότι οφείλουμε να αυξήσουμε την προστιθέμενη αξία στα εξοπλιστικά μας προγράμματα. Αυτό όχι μόνο θα μειώσει την διαρροή πόρων από την Ελλάδα, αλλά θα επισπεύσει τη διάχυση σύγχρονης τεχνολογίας μέσα στην Ελλάδα, ενώ θα ενθαρρύνει και την εγχώρια έρευνα. Γι’ αυτό, εξ άλλου, και χώρες που δεν έχουν σοβαρά αμυντικά προβλήματα διατηρούν σημαντική εξοπλιστική βιομηχανία. Διότι δεν παράγουν μόνο οπλικά συστήματα. Παράγουν και διαχέουν καινοτομίες στην υπόλοιπη οικονομία τους. Και θωρακίζουν την οικονομία σε περιόδους κρίσεων, αφού η παραγωγή των εξοπλιστικών βιομηχανιών έχει «αντι-κυκλικό» χαρακτήρα, και λειτουργεί «σταθεροποιητικά» στους οικονομικούς κύκλους.
Εμείς με τέτοιο ύψος αμυντικών δαπανών και εξοπλισμών θα έπρεπε, προ πολλού, να είχαμε ιδιαίτερα ανταγωνιστική αμυντική βιομηχανία…
6. Κενσιανισμός ή πλήρης απελευθέρωση στην αγορά? Με ποιο τρόπο μπορούμε να ξεπεράσουμε καλύτερα τη δημιουργία ολιγοπωλιακών τάσεων που πλήττουν κυρίως τα μεσαία στρώματα;
Η πλήρης απελευθέρωση των αγορών βρίσκεται στον αντίποδα των ιδεών του Κέυνς. Οι Κεϋνσιανές ιδέες υποστηρίζουν την παρέμβαση του κράτους, ώστε να εξομαλύνεται ο οικονομικός κύκλος. Κυρίως να αποφεύγονται οι περίοδοι ύφεσης μεγάλης διάρκειας, μέσω ενίσχυσης της «ενεργού ζήτησης».
Υπάρχει ο αντίλογος, ότι αν το κράτος το παρακάνει στις παρεμβάσεις – και, κυρίως, αν γίνει το ίδιο «επιχειρηματίας» - τότε πρώτον δημιουργούνται στρεβλώσεις που φρενάρουν την ανάπτυξη, και δεύτερον συσσωρεύεται χρέος, που τελικά αναστέλλει την ανάπτυξη και φέρνει χρεοκοπία ολόκληρης της εθνικής οικονομίας. Χώρια που σε συνθήκες ανοικτών αγορών, η διαχείριση των συνολικών μεγεθών της οικονομίας από το κράτος είναι αμφίβολη πλέον.
Υπάρχει ασφαλώς και ο «αντίλογος στον αντίλογο»: Ότι, δηλαδή, είναι ορθή η εξάλειψη των στρεβλώσεων στις αγορές, η κατάργηση των μονοπωλίων (ιδιωτικών και δημόσιων), η εξάλειψη των ολιγοπωλιακών πρακτικών, η κατάργηση των εμποδίων εισόδου νέων επιχειρήσεων, η καταπολέμηση «κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης» κλπ. Όλα αυτά θα διευκολύνουν όχι μόνο την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη, αλλά και τη διάχυση της ευημερίας και των ευκαιριών σε όλη την οικονομία. Κι αυτό είναι το περιεχόμενο του νέου Κεϋνσιανισμού. Παράλληλα με την ενίσχυση των πιο αδύνατων στρωμάτων σε περιόδους κρίσης, που στόχο έχει, όμως, όχι να διαιωνίσει τη φτώχεια, αλλά να βοηθήσει τους ανθρώπους να βγουν από τη φτώχεια.
Αυτό είναι και το περιεχόμενο του κοινωνικού φιλελευθερισμού. Που θέλει το κράτος «ρυθμιστή» και «διαιτητή». Όχι το «κράτος- επιχειρηματία» (των κρατιστών) που πνίγει την ιδιωτική πρωτοβουλία. Ούτε και το «κράτος- νυχτοφύλακα» (των νεοφιλελευθέρων) που εξασφαλίζει τον πλουτισμό των ολίγων σε βάρος της υπόλοιπης οικονομίας.
Το «κράτος- ρυθμιστής» και «διαιτητής», καταπολεμά τον κρατισμό, χωρίς να διολισθαίνει προς τον νεοφιλελευθερισμό της απόλυτης επιχειρηματικής ασυδοσίας που λειτουργεί μόνο υπέρ των ολίγων.
7. Ποια είναι η θέση σας για την επιβάρυνση του Ασφαλιστικού συστήματος από τις παροχές στους λαθρομετανάστες; Ποιά είναι η θέση σας για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και του παραεμπορίου των λαθρομεταναστών;
Να σας πω μόνο για το τελευταίο, ότι έχω ήδη μιλήσει για την ανάγκη πάταξης του παραεμπορίου, που γονατίζει τη μεσαία επιχείρηση. Κάθε είδους αθέμιτος ανταγωνισμός πρέπει να καταπολεμηθεί, όποιος κι αν τον κάνει…
8. Ποια είναι η θέση σας για την αντιμετώπιση του Τραπεζικού Καρτέλ και την μείωση των επιτοκίων;
Έχω ήδη επισημάνει πολλές φορές, ότι οι δόσεις των δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο αυξάνονταν συνεχώς όσο ανέβαιναν τα βασικά επιτόκια της Κεντρικής Τράπεζας, ενώ όταν άρχισαν να υποχωρούν τα επιτόκια της Κεντρικής Τράπεζας, οι ίδιες δόσεις υποχώρησαν πολύ λιγότερο. Το πρόβλημα αυτό, ωστόσο, που αποκαλύπτει κάποια στρέβλωση του ανταγωνισμού, μπορεί να αντιμετωπιστεί καλύτερα αν ενταθούν οι συνθήκες ανταγωνισμού στην τραπεζική αγορά κι αν ενισχυθεί ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους. Όχι με έκτακτα διοικητικά μέτρα. Ένα οικονομικό πρόβλημα (στρέβλωση, καρτέλ κλπ.) καλύτερα αντιμετωπίζεται ως οικονομικό πρόβλημα, όχι ως αστυνομικό.
9. Ποια η άποψη σας για τη σχέση του επιπέδου φορολόγησης των επιχειρήσεων και της διαμόρφωσης του εθνικού μας ελλείμματος;
Υποστηρίζω ότι σε συνθήκες κρίσης ή σε οικονομίες χαμηλής παραγωγικότητας, η μείωση των φορολογικών συντελεστών μπορεί να φέρει αύξηση φορολογικών εσόδων. Κι αντιστρόφως: οι φορο-επιδρομές δεν φέρνουν περισσότερο έσοδα. Είναι πιθανότερο να φέρουν περισσότερα «λουκέτα», περισσότερη ανεργία, λιγότερο έσοδα για το κράτος, και περισσότερη διαφθορά.
10. Τι πιστεύετε ότι άλλαξε, εκτός από το ότι ήρθε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, μέσα σε ένα μήνα από τις εκλογές και μεγάλη ιδιωτική Τράπεζα μείωσε έστω προσωρινά (μέχρι τον Φεβρουάριο) τα επιτόκια πιστωτικών καρτών από το 14% στο 8%;
Σ’ αυτό το ζήτημα η κα. Κατσέλη κινήθηκε προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά, φοβάμαι, με λάθος τρόπο. Διότι αντί να δημιουργήσει περισσότερο ανταγωνισμό στην τραπεζική αγορά, προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα με διοικητικό τρόπο. Κι είναι πιθανό να δημιουργηθούν νομικές εμπλοκές που θα υποχρεώσουν την κυβέρνηση σε αναδίπλωση (δέστε την απάντησή μου στο ανωτέρω σχετικό ερώτημα 8).
11. Πως εξηγείτε την οικονομική κρίση στην Ελλάδα που δεν διαθέτει βιομηχανία; Μήπως τελικά οι Τράπεζες ήταν αυτές που παρά το πακέτο ρευστότητας των 28 δις, δεν μετέφεραν αυτή τη ρευστότητα στην αγορά και αν όχι δημιούργησαν, τουλάχιστον επιδείνωσαν την κρίση στην αγορά φέρνοντας σε ακόμα δυσχερέστερη θέση την Κυβέρνηση της ΝΔ;
Έχω ήδη δηλώσει δημόσια ότι ένα από τα σφάλματα που κάναμε ως κυβέρνηση το τελευταίο διάστημα είναι ότι, ενώ στηρίξαμε τη ρευστότητα των τραπεζών σε συνθήκες κρίσης (και πολύ σωστά, άλλωστε αυτό έκαναν τελικά όλες οι ευρωπαϊκές χώρες με στήριξη από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), δεν φροντίσαμε η ρευστότητα αυτή που παρείχαμε στις Τράπεζες να φτάσει στην πραγματική οικονομία. Αυτό το τελευταίο το έκαναν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, Κεντροδεξιές (όπως του Σαρκοζύ και της Μέρκελ) και Κεντροαριστερές (όπως του Μπράουν και του Θαπατέρο).
Μια ακόμα παρατήρηση: μπορεί η Ελλάδα να μη διαθέτει (μεγάλη και εξαγωγική) βιομηχανία, όπως αναφέρετε, αλλά διαθέτει τομείς που πλήττονται από την πτώση του διεθνούς ζήτησης, όπως ο Τουρισμός και η Ναυτιλία. Συνεπώς, η κρίση θα μας έπληττε τελικά, έτσι κι αλλιώς. Ασφαλώς αν η ρευστότητα των Τραπεζών έφτανε στην πραγματική οικονομία, οι επιπτώσεις θα ήταν μικρότερες…
12. Θεωρείτε ότι η αγορά εργασίας είναι επαρκώς ή μη απελευθερωμένη;
Όχι θεωρώ ότι η αγορά εργασίας εξακολουθεί να έχει ισχυρές στρεβλώσεις. Κι αυτές δεν εμποδίζουν κυρίως τις απολύσεις. Εμποδίζουν τις νέες προσλήψεις. Κι ενθαρρύνουν την μαύρη εργασία.
Το πρόβλημα εδώ, όμως, δεν είναι πια η «απελευθέρωση» τόσο, όσο οι μεγάλες ασφαλιστικές εισφορές. Ουσιαστικά για κάθε 10 ευρώ που καταλήγουν στην τσέπη του εργαζόμενου, ο εργοδότης πληρώνει 20. Όλα τα υπόλοιπα είναι φόροι, και ασφαλιστικές εισφορές, του εργοδότη και του εργαζόμενου. Στην Ελλάδα υπάρχει η υψηλότερη σχέση συνολικού εργοδοτικού κόστους προς τις καθαρές αποδοχές του εργαζόμενου. Κι αυτό μειώνει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας (κι αυξάνει τη φοροδιαφυγή, την εισφοροδιαφυγή, τη μαύρη εργασία κλπ.)
Θα σας πώ και κάτι ακόμα: Μπορούμε με χαμηλότερους συντελεστές εργοδοτικών εισφορών να έχουμε υψηλότερα έσοδα για τα ασφαλιστικά ταμεία. Γιατί θα προσλαμβάνονται περισσότεροι και θα δηλώνονται ακόμα περισσότεροι…
13. Δέχεστε να δανειστεί η χώρα, έστω και με δυσβάστακτους οικονομικούς όρους, προκειμένου να βγει από την οικονομική κρίση που έχει περιέλθει;
Με ρωτάτε, αν δέχομαι να χαλαρώσω λίγο τη θηλιά γύρω από το λαιμό μου προσωρινά, για να μου τη σφίξουν ακόμα περισσότερο αύριο…
Γιατί αν δανειστώ ακόμα περισσότερο σήμερα, αύριο θα χρειάζομαι να πληρώνω ακόμα μεγαλύτερους τόκους στα δάνεια, άρα θα έχω ακόμα μεγαλύτερα ελλείμματα και θα χρειαστώ ακόμα υψηλότερους φόρους κι ακόμα μεγαλύτερες περικοπές δαπανών. Αυτό με ρωτάτε…
Όταν μια χώρα είναι υπερδανεισμένη και στενάζει κάτω από το μεγάλο βάρος εξυπηρέτησης του χρέους της, ο μόνος επί πλέον δανεισμός που έχει νόημα, είναι αυτός που έχει πολύ υψηλή απόδοση. Όταν δηλαδή αυτά που θα κερδίζεις επενδύοντας τα δανεικά είναι πολύ υψηλότερα απ’ αυτά που θα πληρώνεις σε νέους τόκους για τα δανεικά.
Οπότε απαντώντας στο ερώτημά σας: σε τέτοιες συνθήκες ο νέος δανεισμός έχει νόημα μόνο για δημόσιες επενδύσεις πολύ υψηλών αποδόσεων ή για δημόσιες δαπάνες πολύ υψηλού πολλαπλασιαστή (που προκαλεί γενικότερη αύξηση δημοσίων εσόδων).
Αυτά όλα, βέβαια, από καθαρά οικονομική άποψη. Γιατί κάποιες φορές είσαι υποχρεωμένος για πολιτικούς λόγους να δανειστείς. Αλλά αυτό το τελευταίο συγχωρείται όταν γίνεται κάποιες φορές, για έκτακτους λόγους. Όχι όταν γίνεται συστηματικά…
14. Πρέπει το κόμμα να ασκεί οργανωμένα κριτική σε κυβερνητικές αποφάσεις ακόμα και δικών του κυβερνήσεων όταν δεν ικανοποιούνται τα κριτήρια φιλελευθερισμού και εγκαθιδρύονται μονοπώλια ή ολιγοπώλια. Ιδιωτικά ή κρατικά; Παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη (επί κυβερνήσεως ΝΔ) απόφαση εκχώρησης της εκμετάλλευσης του αυτοκινητοδρόμου Αθήνων – Λαμίας σε ιδιωτική εταιρεία η οποία επιβάλλει διόδια χωρίς την πρόβλεψη ύπαρξης εναλλακτικής «ανταγωνιστικής» λύσης μέσω αναβάθμισης της παράπλευρης εθνικής οδού ώστε να εξασφαλίζεται ο ανταγωνισμός και να προστατεύεται ο πολίτης από την αυθαιρεσία του ιδιωτικού μονοπωλίου;
Η εκμετάλλευση των υποδομών που γίνεται με παραχώρηση, αυτοχρηματοδότηση ή συγχρηματοδότηση, πρέπει να εμπεριέχει ρήτρες τιμολογιακής πολιτικής όπου το κράτος να διατηρεί το ρυθμιστικό ρόλο του. Αυτή είναι και η έννοια του κράτους-ρυθμιστή: Είτε εμποδίζει τη δημιουργία των μονοπωλίων είτε, όταν δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, παρεμβαίνει κι ελέγχει την τιμολογιακή τους πολιτική.
Βέβαια, αυτό ευκολότερα λέγεται παρά γίνεται. Διότι αν επιβάλλετε πολύ αυστηρή παρέμβαση του κράτους, μπορεί να βρεθείτε χωρίς υποδομές. Καθώς κανείς ιδιώτης δεν θα αναλάβει να σας φτιάξει έργο, αν δεν γνωρίζει με ποιους όρους θα το εκμεταλλεύεται στο μέλλον. Εδώ χρειάζονται θεσμοί διαιτησίας, που υπάρχουν αλλού στον κόσμο. Και λειτουργούν αποτελεσματικά…
15. Πρέπει το κράτος να ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας μέσω ΔΕΚΟ και αν ναι πρέπει αυτές να είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο και να λειτουργούν με κριτήρια εταιρικής διακυβέρνησης ιδιωτικής εταιρείας;
Θέτετε ταυτόχρονα πολλά προβλήματα. Γενικά η παρέμβαση του κράτους σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας έχει νόημα, αλλά υπόκειται σε περιορισμούς.
Όταν πρόκειται για μονοπωλιακή ΔΕΚΟ, οφείλει να προστατεύει το κοινό από μονοπωλιακές πρακτικές. Άρα η τιμολόγησή δεν θα μεγιστοποιεί το κέρδος του.
Αν όμως είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο είναι υποχρεωμένη (έναντι των μετόχων) να μεγιστοποιεί το κέρδος της. Κι αυτό επηρεάζει και την τιμολογιακή πολιτική της και τις επενδύσεις της. Εδώ, λοιπόν, υπάρχει αντίφαση.
Αν πρόκειται για μη μονοπωλιακή ΔΕΚΟ, τότε και πάλι οφείλει να λειτουργεί υπέρ των δημοσίου συμφέροντος μάλλον, παρά υπέρ του βραχυχρόνιου κέρδους της. Άρα και πάλι δεν μπορεί να είναι εισηγμένη.
Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα είναι ότι προχωρήσαμε σε μετοχοποιήσεις πολλών ΔΕΚΟ, είτε διότι το Δημόσιο είχε ανάγκη από χρήματα άμεσα, είτε ως πρώτο βήμα για την πλήρη ιδιωτικοποίησή ολόκληρων τομέων της Οικονομίας.
Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν πολύ-ενδιαφερθήκαμε αν θέλουμε, σε ποιο βαθμό και με ποιο τρόπο, να διατηρήσουμε ένα βαθμό ελέγχου σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας.
Έτσι όταν έφτασε η διεθνής κρίση και χρειαζόμασταν (όπως όλες οι χώρες) εργαλεία παρέμβασης, ανακαλύψαμε ότι είτε δεν είχαμε πια τέτοια εργαλεία, είτε αυτά που είχαμε δεν μπορούσαμε εύκολα να τα χρησιμοποιήσουμε (γιατί ήταν εταιρίες εισηγμένες στο Χρηματιστήριο).
Εδώ χρειάζεται να κάνουμε μια μεγάλη αναδιάρθρωση αγορών και επιχειρήσεων, με δύο μείζονες διαχωρισμούς.
-- Πρώτον σε κάθε στρατηγικό κλάδο να ξεκαθαρίσουμε ποιο βαθμό ελέγχου θέλουμε να διατηρήσει το κράτος.
-- Και σε κάθε περίπτωση συμμετοχής του κράτους σε επιχείρηση, να διευκρινίσουμε αν πρόκειται για συμμετοχή του κράτους σε κερδοφόρα επιχείρηση, για να μεγιστοποιήσει τα μη φορολογικά έσοδά του (οπότε μπορεί να είναι εισηγμένη ως ΣΔΙΤ κλπ.) ή αν πρόκειται για ΔΕΚΟ με την οποίο η κυβέρνηση διατηρεί ένα βαθμό ρυθμιστικού ελέγχου σε κάποιον κλάδο (οπότε μπορεί να είναι εισηγμένη με πολύ μικρότερο διασπορά μετοχών στο ευρύ κοινό).
Η πείρα των επιτυχημένων δυτικών κοινωνιών δίνει λύσεις σε πολλά από τα προβλήματα αυτά, που πάντως είναι αρκετά περίπλοκα.
Θέτετε το μεγαλύτερο και πιο περίπλοκο πρόβλημα. Θα σας απαντήσω βάζοντας μια διάσταση που δεν έχει τεθεί ακόμα: την αξιοποίηση της περιουσίας του δημοσίου – κινητής και ακίνητης – είτε για τη μείωση του χρέους, είτε για τη μείωση του κόστους αποπληρωμής του. Να σας δώσω το πιο «αθώο» παράδειγμα: υπάρχουν χιλιάδες κληροδοτήματα υπέρ του δημοσίου ή ΝΠΔΔ, τα οποία δεν αποδίδουν τίποτε (ή μάλλον λεηλατούνται από «κυκλώματα»). Αυτά θα μπορούσαν να παράγουν σημαντικά έσοδα για το δημόσιο, ώστε να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους. Από την άλλη πλευρά, το δημόσιο μπορεί να αξιοποιήσει την περιουσία του για κοινές εκμεταλλεύσεις με την Ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ), που όχι μόνο θα αύξαναν τους ρυθμούς ανάπτυξης (άρα και τα δημόσια έσοδα), αλλά θα παρήγαγαν και πρόσθετα έσοδα για την εξυπηρέτηση του χρέους. Αν σήμερα η Ελλάδα επιβαρύνεται με 13 δισεκατομμύρια το χρόνο για την εξυπηρέτηση του χρέους της, μέσα σε μια πενταετία αυτό θα μπορούσε να πέσει στα μισά, αν άρχιζε το δημόσιο να αξιοποιεί την «αργή» περιουσία του…
2. Ένας από τους κύριους λόγους υπερδανεισμού, είναι η υπερτιμολόγηση δημοσίων έργων – κρατικών συμβάσεων. Έχουμε δύο εξόφθαλμες περιπτώσεις αιμορραγίας: Ο Βασικός Μέτοχος και το πλιάτσικο της Siemens. Ως κυβέρνηση αποτύχατε στη διαλεύκανση και των δύο αυτών θεμάτων. Τι σκοπεύετε να κάνετε ως αντιπολίτευση και αυριανή κυβέρνηση για τις συγκεκριμένες δύο περιπτώσεις;
Η απάντηση είναι διπλή: περισσότερος ανταγωνισμός δηλαδή αλλαγή του θεσμικού πλαισίου ώστε να υπάρχει μεγαλύτερος ανταγωνισμός ανάμεσα στους προμηθευτές του δημοσίου και λιγότερο γραφειοκρατία. Κι από την άλλη πλευρά, αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών, ώστε να μην υπάρχει τόσο σύντομα παραγραφή αδικημάτων. Και να μην συμπαρασύρει η παραγραφή ευθυνών των πολιτικών προσώπων τις ευθύνες κι όλων των υπολοίπων…
3. ΓΙΑΤΙ δεν εφαρμόστηκαν πολλά από αυτά που υπερψηφίστηκαν το 2004 και 2007 από τον λαό και τί κάνατε ΕΣΕΙΣ για αυτό;
Εγώ στο μεγαλύτερο διάστημα είτε ήμουν ευρωβουλευτής (ως το 2007) είτε ήμουν απλός βουλευτής (ως τον Ιανουάριο του 2009). Υπουργός Πολιτισμού έγινα μόλις οκτώ μήνες πριν την προκήρυξη εκλογών. Και δεν συμμετείχα στην κυβερνητική Επιτροπή. Σε όλο αυτό το διάστημα έλεγα την άποψή μου εκεί που έπρεπε. Συχνά αρθρογραφούσα. Μερικές φορές διαφώνησα και δημόσια.
Πάντως, σε αυτή την πενταετία έγινε έργο, που δεν πρέπει να μηδενίζουμε: θυμίζω μόνο την ασφαλιστική μεταρρύθμιση (μειώθηκαν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί από 140 σε 12) και τη μείωση της φορολογίας…
Το γεγονός ότι κάναμε εκλογές τη χειρότερη δυνατή στιγμή, μας αποστέρησε τον πολιτικό χρόνο που ήταν απαραίτητος για να ωριμάσουν προγράμματα που είχαμε ήδη ξεκινήσει. Κι όπως θυμάστε διαφώνησα με τις πρόωρες εκλογές γι’ αυτό ακριβώς το λόγο. Διότι, αν είχαμε εκμεταλλευτεί τους επόμενους μήνες, τότε πολλά απ’ αυτά που είχαμε ξεκινήσει (κι είχαμε υποσχεθεί) θα προλάβαιναν να υλοποιηθούν…
4. Τι θα πράξετε ώστε να έχει επιτέλους η Χώρα ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟΥΣ Προϋπολογισμούς;
Χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές, ώστε να διευρυνθεί η φορολογική βάση και να μειωθεί η φοροδιαφυγή. Και ποιοτικός έλεγχος σε όλες τις δαπάνες, ώστε να διατηρηθούν όσες έχουν υψηλότερο πολλαπλασιαστή και υψηλότερη απόδοση και να περικοπούν δραστικά όλες οι υπόλοιπες που αποτελούν ουσιαστικά «σπατάλες».
Τέλος, ποιοτική αναβάθμιση των υπηρεσιών του δημοσίου που μπορούν να προσφέρουν αυτοχρηματοδότηση. Για παράδειγμα, η αξιοποίηση των υποδομών Πολιτισμού που δημιουργήθηκαν την περασμένη πενταετία και θα ολοκληρωθούν από το ΕΣΠΑ της προσεχούς πενταετίας.
Ξέρετε ότι πολλές δημόσιες υποδομές μπορούν να φέρουν σημαντικά έσοδα στο μέλλον, αν τις αξιοποιήσουμε σωστά: παράδειγμα τα νέα μουσεία και η αναβάθμιση των υφισταμένων σε όλη την Ελλάδα.
Μπορούν να υπερκαλύψουν το σύνολο των τωρινών δαπανών για τον Πολιτισμό. Για την ακρίβεια ο Πολιτισμός μπορεί να αυτοχρηματοδοτείται, δηλαδή να καλύπτει το δικό του λειτουργικό κόστος, και να προσφέρει και στο δημόσιο νέους πόρους, αντί να απορροφά ψίχουλα, όπως συμβαίνει ως σήμερα.
Με δύο λόγια, το Δημόσιο επενδύει πολλά. Αν αρχίσει να εκμεταλλεύεται τις επενδύσεις του θα αρχίσει να έχει σημαντικά έσοδα, ώστε να μην που επιβαρύνεται ο φορολογούμενος. Και τότε με χαμηλότερους φόρους θα μπορούμε να έχουμε μικρότερα ελλείμματα. Μέχρι και πλεονασματικούς προϋπολογισμούς. Αλλά αυτό το τελευταίο χρειάζεται πολύ περισσότερα…
5. Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες με τις υψηλότερες εξοπλιστικές δαπάνες σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Λαμβάνοντας υπόψη τις γεωπολιτικές συνθήκες της περιοχής, είναι λογικό να μην μπορούν να γίνουν μεγάλες περικοπές. Αν όμως ένα μεγάλο μέρος από αυτά τα τεράστια ποσά επενδυόταν εντός Ελλάδας, θα μπορούσαν να αποτελέσουν εφαλτήριο για την ουσιαστική δραστηριοποίηση της εγχώριας πολεμικής βιομηχανίας, στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας, στα πρότυπα του Ισραήλ; Πιστεύετε πως μια τέτοια στρατηγική επιλογή θα μπορούσε να αποτελέσει τον τρίτο πυλώνα της Ελληνικής οικονομίας μετά την εμπορική Ναυτιλία και τον Τουρισμό;
Πιστεύω απόλυτα ότι οφείλουμε να αυξήσουμε την προστιθέμενη αξία στα εξοπλιστικά μας προγράμματα. Αυτό όχι μόνο θα μειώσει την διαρροή πόρων από την Ελλάδα, αλλά θα επισπεύσει τη διάχυση σύγχρονης τεχνολογίας μέσα στην Ελλάδα, ενώ θα ενθαρρύνει και την εγχώρια έρευνα. Γι’ αυτό, εξ άλλου, και χώρες που δεν έχουν σοβαρά αμυντικά προβλήματα διατηρούν σημαντική εξοπλιστική βιομηχανία. Διότι δεν παράγουν μόνο οπλικά συστήματα. Παράγουν και διαχέουν καινοτομίες στην υπόλοιπη οικονομία τους. Και θωρακίζουν την οικονομία σε περιόδους κρίσεων, αφού η παραγωγή των εξοπλιστικών βιομηχανιών έχει «αντι-κυκλικό» χαρακτήρα, και λειτουργεί «σταθεροποιητικά» στους οικονομικούς κύκλους.
Εμείς με τέτοιο ύψος αμυντικών δαπανών και εξοπλισμών θα έπρεπε, προ πολλού, να είχαμε ιδιαίτερα ανταγωνιστική αμυντική βιομηχανία…
6. Κενσιανισμός ή πλήρης απελευθέρωση στην αγορά? Με ποιο τρόπο μπορούμε να ξεπεράσουμε καλύτερα τη δημιουργία ολιγοπωλιακών τάσεων που πλήττουν κυρίως τα μεσαία στρώματα;
Η πλήρης απελευθέρωση των αγορών βρίσκεται στον αντίποδα των ιδεών του Κέυνς. Οι Κεϋνσιανές ιδέες υποστηρίζουν την παρέμβαση του κράτους, ώστε να εξομαλύνεται ο οικονομικός κύκλος. Κυρίως να αποφεύγονται οι περίοδοι ύφεσης μεγάλης διάρκειας, μέσω ενίσχυσης της «ενεργού ζήτησης».
Υπάρχει ο αντίλογος, ότι αν το κράτος το παρακάνει στις παρεμβάσεις – και, κυρίως, αν γίνει το ίδιο «επιχειρηματίας» - τότε πρώτον δημιουργούνται στρεβλώσεις που φρενάρουν την ανάπτυξη, και δεύτερον συσσωρεύεται χρέος, που τελικά αναστέλλει την ανάπτυξη και φέρνει χρεοκοπία ολόκληρης της εθνικής οικονομίας. Χώρια που σε συνθήκες ανοικτών αγορών, η διαχείριση των συνολικών μεγεθών της οικονομίας από το κράτος είναι αμφίβολη πλέον.
Υπάρχει ασφαλώς και ο «αντίλογος στον αντίλογο»: Ότι, δηλαδή, είναι ορθή η εξάλειψη των στρεβλώσεων στις αγορές, η κατάργηση των μονοπωλίων (ιδιωτικών και δημόσιων), η εξάλειψη των ολιγοπωλιακών πρακτικών, η κατάργηση των εμποδίων εισόδου νέων επιχειρήσεων, η καταπολέμηση «κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης» κλπ. Όλα αυτά θα διευκολύνουν όχι μόνο την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη, αλλά και τη διάχυση της ευημερίας και των ευκαιριών σε όλη την οικονομία. Κι αυτό είναι το περιεχόμενο του νέου Κεϋνσιανισμού. Παράλληλα με την ενίσχυση των πιο αδύνατων στρωμάτων σε περιόδους κρίσης, που στόχο έχει, όμως, όχι να διαιωνίσει τη φτώχεια, αλλά να βοηθήσει τους ανθρώπους να βγουν από τη φτώχεια.
Αυτό είναι και το περιεχόμενο του κοινωνικού φιλελευθερισμού. Που θέλει το κράτος «ρυθμιστή» και «διαιτητή». Όχι το «κράτος- επιχειρηματία» (των κρατιστών) που πνίγει την ιδιωτική πρωτοβουλία. Ούτε και το «κράτος- νυχτοφύλακα» (των νεοφιλελευθέρων) που εξασφαλίζει τον πλουτισμό των ολίγων σε βάρος της υπόλοιπης οικονομίας.
Το «κράτος- ρυθμιστής» και «διαιτητής», καταπολεμά τον κρατισμό, χωρίς να διολισθαίνει προς τον νεοφιλελευθερισμό της απόλυτης επιχειρηματικής ασυδοσίας που λειτουργεί μόνο υπέρ των ολίγων.
7. Ποια είναι η θέση σας για την επιβάρυνση του Ασφαλιστικού συστήματος από τις παροχές στους λαθρομετανάστες; Ποιά είναι η θέση σας για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και του παραεμπορίου των λαθρομεταναστών;
Να σας πω μόνο για το τελευταίο, ότι έχω ήδη μιλήσει για την ανάγκη πάταξης του παραεμπορίου, που γονατίζει τη μεσαία επιχείρηση. Κάθε είδους αθέμιτος ανταγωνισμός πρέπει να καταπολεμηθεί, όποιος κι αν τον κάνει…
8. Ποια είναι η θέση σας για την αντιμετώπιση του Τραπεζικού Καρτέλ και την μείωση των επιτοκίων;
Έχω ήδη επισημάνει πολλές φορές, ότι οι δόσεις των δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο αυξάνονταν συνεχώς όσο ανέβαιναν τα βασικά επιτόκια της Κεντρικής Τράπεζας, ενώ όταν άρχισαν να υποχωρούν τα επιτόκια της Κεντρικής Τράπεζας, οι ίδιες δόσεις υποχώρησαν πολύ λιγότερο. Το πρόβλημα αυτό, ωστόσο, που αποκαλύπτει κάποια στρέβλωση του ανταγωνισμού, μπορεί να αντιμετωπιστεί καλύτερα αν ενταθούν οι συνθήκες ανταγωνισμού στην τραπεζική αγορά κι αν ενισχυθεί ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους. Όχι με έκτακτα διοικητικά μέτρα. Ένα οικονομικό πρόβλημα (στρέβλωση, καρτέλ κλπ.) καλύτερα αντιμετωπίζεται ως οικονομικό πρόβλημα, όχι ως αστυνομικό.
9. Ποια η άποψη σας για τη σχέση του επιπέδου φορολόγησης των επιχειρήσεων και της διαμόρφωσης του εθνικού μας ελλείμματος;
Υποστηρίζω ότι σε συνθήκες κρίσης ή σε οικονομίες χαμηλής παραγωγικότητας, η μείωση των φορολογικών συντελεστών μπορεί να φέρει αύξηση φορολογικών εσόδων. Κι αντιστρόφως: οι φορο-επιδρομές δεν φέρνουν περισσότερο έσοδα. Είναι πιθανότερο να φέρουν περισσότερα «λουκέτα», περισσότερη ανεργία, λιγότερο έσοδα για το κράτος, και περισσότερη διαφθορά.
10. Τι πιστεύετε ότι άλλαξε, εκτός από το ότι ήρθε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, μέσα σε ένα μήνα από τις εκλογές και μεγάλη ιδιωτική Τράπεζα μείωσε έστω προσωρινά (μέχρι τον Φεβρουάριο) τα επιτόκια πιστωτικών καρτών από το 14% στο 8%;
Σ’ αυτό το ζήτημα η κα. Κατσέλη κινήθηκε προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά, φοβάμαι, με λάθος τρόπο. Διότι αντί να δημιουργήσει περισσότερο ανταγωνισμό στην τραπεζική αγορά, προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα με διοικητικό τρόπο. Κι είναι πιθανό να δημιουργηθούν νομικές εμπλοκές που θα υποχρεώσουν την κυβέρνηση σε αναδίπλωση (δέστε την απάντησή μου στο ανωτέρω σχετικό ερώτημα 8).
11. Πως εξηγείτε την οικονομική κρίση στην Ελλάδα που δεν διαθέτει βιομηχανία; Μήπως τελικά οι Τράπεζες ήταν αυτές που παρά το πακέτο ρευστότητας των 28 δις, δεν μετέφεραν αυτή τη ρευστότητα στην αγορά και αν όχι δημιούργησαν, τουλάχιστον επιδείνωσαν την κρίση στην αγορά φέρνοντας σε ακόμα δυσχερέστερη θέση την Κυβέρνηση της ΝΔ;
Έχω ήδη δηλώσει δημόσια ότι ένα από τα σφάλματα που κάναμε ως κυβέρνηση το τελευταίο διάστημα είναι ότι, ενώ στηρίξαμε τη ρευστότητα των τραπεζών σε συνθήκες κρίσης (και πολύ σωστά, άλλωστε αυτό έκαναν τελικά όλες οι ευρωπαϊκές χώρες με στήριξη από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), δεν φροντίσαμε η ρευστότητα αυτή που παρείχαμε στις Τράπεζες να φτάσει στην πραγματική οικονομία. Αυτό το τελευταίο το έκαναν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, Κεντροδεξιές (όπως του Σαρκοζύ και της Μέρκελ) και Κεντροαριστερές (όπως του Μπράουν και του Θαπατέρο).
Μια ακόμα παρατήρηση: μπορεί η Ελλάδα να μη διαθέτει (μεγάλη και εξαγωγική) βιομηχανία, όπως αναφέρετε, αλλά διαθέτει τομείς που πλήττονται από την πτώση του διεθνούς ζήτησης, όπως ο Τουρισμός και η Ναυτιλία. Συνεπώς, η κρίση θα μας έπληττε τελικά, έτσι κι αλλιώς. Ασφαλώς αν η ρευστότητα των Τραπεζών έφτανε στην πραγματική οικονομία, οι επιπτώσεις θα ήταν μικρότερες…
12. Θεωρείτε ότι η αγορά εργασίας είναι επαρκώς ή μη απελευθερωμένη;
Όχι θεωρώ ότι η αγορά εργασίας εξακολουθεί να έχει ισχυρές στρεβλώσεις. Κι αυτές δεν εμποδίζουν κυρίως τις απολύσεις. Εμποδίζουν τις νέες προσλήψεις. Κι ενθαρρύνουν την μαύρη εργασία.
Το πρόβλημα εδώ, όμως, δεν είναι πια η «απελευθέρωση» τόσο, όσο οι μεγάλες ασφαλιστικές εισφορές. Ουσιαστικά για κάθε 10 ευρώ που καταλήγουν στην τσέπη του εργαζόμενου, ο εργοδότης πληρώνει 20. Όλα τα υπόλοιπα είναι φόροι, και ασφαλιστικές εισφορές, του εργοδότη και του εργαζόμενου. Στην Ελλάδα υπάρχει η υψηλότερη σχέση συνολικού εργοδοτικού κόστους προς τις καθαρές αποδοχές του εργαζόμενου. Κι αυτό μειώνει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας (κι αυξάνει τη φοροδιαφυγή, την εισφοροδιαφυγή, τη μαύρη εργασία κλπ.)
Θα σας πώ και κάτι ακόμα: Μπορούμε με χαμηλότερους συντελεστές εργοδοτικών εισφορών να έχουμε υψηλότερα έσοδα για τα ασφαλιστικά ταμεία. Γιατί θα προσλαμβάνονται περισσότεροι και θα δηλώνονται ακόμα περισσότεροι…
13. Δέχεστε να δανειστεί η χώρα, έστω και με δυσβάστακτους οικονομικούς όρους, προκειμένου να βγει από την οικονομική κρίση που έχει περιέλθει;
Με ρωτάτε, αν δέχομαι να χαλαρώσω λίγο τη θηλιά γύρω από το λαιμό μου προσωρινά, για να μου τη σφίξουν ακόμα περισσότερο αύριο…
Γιατί αν δανειστώ ακόμα περισσότερο σήμερα, αύριο θα χρειάζομαι να πληρώνω ακόμα μεγαλύτερους τόκους στα δάνεια, άρα θα έχω ακόμα μεγαλύτερα ελλείμματα και θα χρειαστώ ακόμα υψηλότερους φόρους κι ακόμα μεγαλύτερες περικοπές δαπανών. Αυτό με ρωτάτε…
Όταν μια χώρα είναι υπερδανεισμένη και στενάζει κάτω από το μεγάλο βάρος εξυπηρέτησης του χρέους της, ο μόνος επί πλέον δανεισμός που έχει νόημα, είναι αυτός που έχει πολύ υψηλή απόδοση. Όταν δηλαδή αυτά που θα κερδίζεις επενδύοντας τα δανεικά είναι πολύ υψηλότερα απ’ αυτά που θα πληρώνεις σε νέους τόκους για τα δανεικά.
Οπότε απαντώντας στο ερώτημά σας: σε τέτοιες συνθήκες ο νέος δανεισμός έχει νόημα μόνο για δημόσιες επενδύσεις πολύ υψηλών αποδόσεων ή για δημόσιες δαπάνες πολύ υψηλού πολλαπλασιαστή (που προκαλεί γενικότερη αύξηση δημοσίων εσόδων).
Αυτά όλα, βέβαια, από καθαρά οικονομική άποψη. Γιατί κάποιες φορές είσαι υποχρεωμένος για πολιτικούς λόγους να δανειστείς. Αλλά αυτό το τελευταίο συγχωρείται όταν γίνεται κάποιες φορές, για έκτακτους λόγους. Όχι όταν γίνεται συστηματικά…
14. Πρέπει το κόμμα να ασκεί οργανωμένα κριτική σε κυβερνητικές αποφάσεις ακόμα και δικών του κυβερνήσεων όταν δεν ικανοποιούνται τα κριτήρια φιλελευθερισμού και εγκαθιδρύονται μονοπώλια ή ολιγοπώλια. Ιδιωτικά ή κρατικά; Παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη (επί κυβερνήσεως ΝΔ) απόφαση εκχώρησης της εκμετάλλευσης του αυτοκινητοδρόμου Αθήνων – Λαμίας σε ιδιωτική εταιρεία η οποία επιβάλλει διόδια χωρίς την πρόβλεψη ύπαρξης εναλλακτικής «ανταγωνιστικής» λύσης μέσω αναβάθμισης της παράπλευρης εθνικής οδού ώστε να εξασφαλίζεται ο ανταγωνισμός και να προστατεύεται ο πολίτης από την αυθαιρεσία του ιδιωτικού μονοπωλίου;
Η εκμετάλλευση των υποδομών που γίνεται με παραχώρηση, αυτοχρηματοδότηση ή συγχρηματοδότηση, πρέπει να εμπεριέχει ρήτρες τιμολογιακής πολιτικής όπου το κράτος να διατηρεί το ρυθμιστικό ρόλο του. Αυτή είναι και η έννοια του κράτους-ρυθμιστή: Είτε εμποδίζει τη δημιουργία των μονοπωλίων είτε, όταν δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, παρεμβαίνει κι ελέγχει την τιμολογιακή τους πολιτική.
Βέβαια, αυτό ευκολότερα λέγεται παρά γίνεται. Διότι αν επιβάλλετε πολύ αυστηρή παρέμβαση του κράτους, μπορεί να βρεθείτε χωρίς υποδομές. Καθώς κανείς ιδιώτης δεν θα αναλάβει να σας φτιάξει έργο, αν δεν γνωρίζει με ποιους όρους θα το εκμεταλλεύεται στο μέλλον. Εδώ χρειάζονται θεσμοί διαιτησίας, που υπάρχουν αλλού στον κόσμο. Και λειτουργούν αποτελεσματικά…
15. Πρέπει το κράτος να ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας μέσω ΔΕΚΟ και αν ναι πρέπει αυτές να είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο και να λειτουργούν με κριτήρια εταιρικής διακυβέρνησης ιδιωτικής εταιρείας;
Θέτετε ταυτόχρονα πολλά προβλήματα. Γενικά η παρέμβαση του κράτους σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας έχει νόημα, αλλά υπόκειται σε περιορισμούς.
Όταν πρόκειται για μονοπωλιακή ΔΕΚΟ, οφείλει να προστατεύει το κοινό από μονοπωλιακές πρακτικές. Άρα η τιμολόγησή δεν θα μεγιστοποιεί το κέρδος του.
Αν όμως είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο είναι υποχρεωμένη (έναντι των μετόχων) να μεγιστοποιεί το κέρδος της. Κι αυτό επηρεάζει και την τιμολογιακή πολιτική της και τις επενδύσεις της. Εδώ, λοιπόν, υπάρχει αντίφαση.
Αν πρόκειται για μη μονοπωλιακή ΔΕΚΟ, τότε και πάλι οφείλει να λειτουργεί υπέρ των δημοσίου συμφέροντος μάλλον, παρά υπέρ του βραχυχρόνιου κέρδους της. Άρα και πάλι δεν μπορεί να είναι εισηγμένη.
Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα είναι ότι προχωρήσαμε σε μετοχοποιήσεις πολλών ΔΕΚΟ, είτε διότι το Δημόσιο είχε ανάγκη από χρήματα άμεσα, είτε ως πρώτο βήμα για την πλήρη ιδιωτικοποίησή ολόκληρων τομέων της Οικονομίας.
Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν πολύ-ενδιαφερθήκαμε αν θέλουμε, σε ποιο βαθμό και με ποιο τρόπο, να διατηρήσουμε ένα βαθμό ελέγχου σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας.
Έτσι όταν έφτασε η διεθνής κρίση και χρειαζόμασταν (όπως όλες οι χώρες) εργαλεία παρέμβασης, ανακαλύψαμε ότι είτε δεν είχαμε πια τέτοια εργαλεία, είτε αυτά που είχαμε δεν μπορούσαμε εύκολα να τα χρησιμοποιήσουμε (γιατί ήταν εταιρίες εισηγμένες στο Χρηματιστήριο).
Εδώ χρειάζεται να κάνουμε μια μεγάλη αναδιάρθρωση αγορών και επιχειρήσεων, με δύο μείζονες διαχωρισμούς.
-- Πρώτον σε κάθε στρατηγικό κλάδο να ξεκαθαρίσουμε ποιο βαθμό ελέγχου θέλουμε να διατηρήσει το κράτος.
-- Και σε κάθε περίπτωση συμμετοχής του κράτους σε επιχείρηση, να διευκρινίσουμε αν πρόκειται για συμμετοχή του κράτους σε κερδοφόρα επιχείρηση, για να μεγιστοποιήσει τα μη φορολογικά έσοδά του (οπότε μπορεί να είναι εισηγμένη ως ΣΔΙΤ κλπ.) ή αν πρόκειται για ΔΕΚΟ με την οποίο η κυβέρνηση διατηρεί ένα βαθμό ρυθμιστικού ελέγχου σε κάποιον κλάδο (οπότε μπορεί να είναι εισηγμένη με πολύ μικρότερο διασπορά μετοχών στο ευρύ κοινό).
Η πείρα των επιτυχημένων δυτικών κοινωνιών δίνει λύσεις σε πολλά από τα προβλήματα αυτά, που πάντως είναι αρκετά περίπλοκα.
Σε κάθε περίπτωση μιλάω για θετική και αρνητική πείρα. Γι’ αυτό δεν πρέπει να ιμούμαστε κάθε μοντέλο άκριτα…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου